Mở rộng lãnh thổ Ahmad_Shah_Durrani

Tiếp bước Nader Shah, Ahmad Shah xây dựng một đội quân hùng mạnh mà chủ yếu là những người Durrani, Tājik, Kizilbāsh, và Yūzufzai trung thành với ông.[24]

Ahmad Shah khởi đầu cuộc chinh phạt bằng việc xâm chiếm Ghazni từ tay người Pashtun Ghilzai, giành được Kabul từ tay vị chúa tể ở đó, tất cả những sự kiện này khiến cho Ahmad Shah củng cố được sự cai trị của ông ở miền đông Khorasan, phần lớn xứ Afghanistan ngày nay. Để cai trị bộ lạc mình, các thủ lĩnh Afghan phải giành của cải về bộ lạc mình, và Ahmad Shah thực hiện xuất sắc trong cả việc mở rộng bờ cõi lẫn giành giật của cải về cho hậu thế. Ngoài việc chinh phạt Punjab ba lần trong các năm 1747 - 1753, ông chiếm được Herāt năm 1750 rồi cả Nishapur (Neyshābūr) và Mashhad năm 1751.

Năm 1748, khi mới lên ngôi, Ahmad Shah vượt sông Ấn lần đầu tiên - quân đội ông đã cướp phá Lahore trong cuộc viễn chinh này. Năm sau (1749), hoàng đế nhà Mogul bị buộc phải nhượng Sindh và toàn bộ Punjab và cả một địa điểm quan trọng là sông Ấn cho ông, để bảo vệ kinh thành Delhi khỏi bị quân Ahmad Shah tấn công - thế là Ahmad Shah có được những vùng đất rộng lớn ở phía đông mà khỏi tốn một mũi tên. Ahmad Shah tiến về phía tây để đánh thành Herat nằm dưới quyền cháu trai của Nadir Shah là vua Shah Rukh. Thành phố này rơi vào tay Ahmad Shah năm 1750, sau gần một năm vây hãm và giao chiến khốc liệt; sau đó Ahmad Shah thảo phạt xứ Ba Tư, chiếm được Nishapur và Mashhad năm 1751. Ông đã ân xá cho vua Shah Rukh và tái thiết lại xứ Khurasan của ông ta, nhưng buộc xứ này phải triều cống cho triều đình Durrani. Sự kiện này đánh dấu việc thành lập biên giới phía cực Tây của đế quốc Durrani tại Pul-i-Abrisham, trên con đường Mashhad-Tehran.[28]

Những chiến binh của Hoàng gia Durrani.

Trong khi đó, người Sikh đã chiếm thành phố Lahore vào ba năm trước, và Ahmad Shah đã trở về năm 1751 để đánh đuổi họ. Năm 1752, các nhà quý tộc vùng Kashmir đã mời ông đem quân đến vùng đất này để đánh đổ các quan cai trị vô dụng của triều đình Mogul. Nhận lời mời của các quý tộc Kashmir, ông chinh phạt được Kashmir, bắt dân ở đây phải thần phục. Sau đó, ông gửi quân tới khuất phục những vùng phía bắc Hindu Kush. Đạo quân hùng mạnh của ông đã nhanh chóng kiểm soát được miền bắc, trung và tây Afghanistan, nơi có những người Turkmen, Uzbek, TajikHazara sinh sống.

Sau đó, năm 1756/57, trong cuộc chinh phạt Ấn Độ lần thứ tư, Ahmad Shah cướp phá Delhi rồi cướp bóc các thành phố Agra, Mathura, và Vrndavana. Tuy nhiên, ông không lật đổ nhà Mogul, vì triều đại này, vốn chỉ làm vì, đã công nhận ông là lãnh tụ của các miền đất Punjab, Sindh, và Kashmir. Ông đưa vua bù nhìn Alamgir II lên ngai vàng Mogul, năm đó ông và con trai là Timur thành lập quan hệ hôn nhân với Hoàng gia Mogul. Ông cũng cưới cô con gái của hoàng đế nhà Mogul là Muhammad Shah. Thực quyền của ông ở các miền đất trên cũng được Công ty Đông Ấn thừa nhận.[29] Cuối cùng, Ahmad để hoàng tử Timur Shah (cưới một công chúa của Alamgir II) ở lại Ấn Độ để ông được tự do làm những điều mình thích, phần mình thì về Afghanistan.

Trên đường về Ahmad Shah đánh chiếm Amritsar (1757), và cướp phá Harmandir Sahib - tức ngôi Đền Vàng nổi tiếng. Ông còn đổ máu người và bò bị giết vào sarovar (chiếc hố thiêng) của đền này, làm cho chiếc hố bị đầy ắp. Đền Vàng có vai trò với đạo Sikh giống như Mecca đối với đạo Hồi, thế nên hành động của ông bị xem là phạm tội nặng. Hành động cuối cùng này đã khởi đầu cho sự cay đắng lâu dài của người Sikh đối với người Afghan.[30]

Trận Panipat lần thứ ba

Sau khi hoàng đế Aurangzeb qua đời năm 1707, đế quốc Mogul suy yếu ở miền bắc Ấn Độ; Trong các năm 1751-52, Hiệp ước Ahamdiya được những người Maratha và người Mogul ký kết, khi Balaji Bajirao làm Peshwa[31]. Theo hiệp ước này, đế quốc Maratha kiểm soát hầu hết Ấn Độ từ kinh đô Pune trong khi đế quốc Mogul bị thu hẹp chỉ còn mỗi Delhi (mà người Mogul chỉ cai trị Delhi trên danh nghĩa). Người Maratha giờ đây liên tiếp mở rộng bờ cõi về phía Tây bắc Ấn Độ. Trong khi đó, Ahmad Shah cướp phá kinh đô Mogul và rút về với những của giành được mà ông đã thèm muốn. Peshwa Balaji Bajirao liền sai Raghunathrao đem quân đi đánh đuổi người Afghan, và chiếm Lahore, Multan, Kashmir và những "subah" khác ở phần lãnh thổ của người Ấn Độ ở Attock.[32] Năm 1757, trên đường về Kandahar, Ahmad Shah đứng giữa nhiều lời khuyên ngăn của các giáo trưởng Hồi giáo, ví dụ như Shah Waliullah,[33], thế rồi ông quyết định trở lại Ấn Độ để chống nhau với liên quân Maratha.

Ông kêu gọi một cuộc jihad (thánh chiến Hồi giáo) chống lại người Maratha, và được những chiến binh của nhiều bộ lạc Pashtun, kể cả những bộ lạc như Baloch, Tajik, và tín đồ Hồi giáo ở Nam Á đáp trả. Trong những trận đánh lẻ tẻ đầu tiên, quân Afghan đánh bại được những đơn vị đồn trú yếu hơn của quân Maratha ở miền tây bắc Ấn Độ. Vào năm 1759, Ahmad Shah và quân đội ông vượt Lahore và chuẩn bị đối địch Maratha. Năm 1760, các nhóm người Maratha thống nhất lại thành một đội quân đông đảo do Sadashivrao Bhau chỉ huy. Đây là lần thứ ba mà Panipat là nơi tranh giành quyền lực của các đế quốc ở miền bắc Ấn Độ. Trong trận chiến Panipat lần thứ ba (tháng 1 năm 1761), hai đội quân hùng mạnh của những người Hồi giáoẤn Độ giáo giao tranh dọc theo quãng đường 12 km về phía trước, kết quả là Ahmad Shah giành chiến thắng quyết định.[34]

Miền đông Turkistan và người Duy Ngô Nhĩ

Thấy vùng đất của những người Duy Ngô Nhĩ bị quân Mãn Thanh xâm chiếm, Ahmad Shah ngày đêm lo nghĩ cách giúp người Hồi giáo kháng chiến chống lại sự chinh phạt của quân Thanh.[35] Ahmad Shah cắt đứt ngoại thương với đế quốc Mãn Thanh (Trung Quốc) và phái quân sĩ đến Kokand.[36] Dù vậy, ngân khố quốc gia của ông bị kiệt quệ sau chiến dịch đánh Ấn Độ, và dù đạo quân mỏng manh của ông đã tiến về Trung Á, Ahmad Shah không có kế sách đánh Mãn Thanh. Để làm cho tình hình ở miền đông Turkistan êm dịu, Ahmad Shah gửi phái bộ sứ thần đến Bắc Kinh, nhưng cuộc gặp gỡ này không đem lại lợi lộc gì cho người Duy Ngô Nhĩ.[37]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Ahmad_Shah_Durrani http://www.afghan-web.com/bios/yest/abdali.html http://www.britannica.com/eb/article-9004137/Ahmad... http://emotional-literacy-education.com/classic-bo... http://books.google.com/books?cd=1&id=hWRuAAAAMAAJ... http://books.google.com/books?id=4XMSl-aFk1YC&pg=P... http://shopping.ketab.com/addprod.asp?id=91210&cat... http://storyofpakistan.com/person.asp?perid=P064 http://famousdiamonds.tripod.com/koh-i-noordiamond... http://www.zharov.com/dupree/chapter03.html http://www.zharov.com/dupree/chapter16.html